Wstęp
Buddyzm, jedna z najstarszych religii na świecie, od czasu powstania w V wieku p.n.e. do teraźniejszości, zyskał miliony wyznawców na całym globie. W ułamkach istoty i praktyki buddyzmu wpłynęły nie tylko na kultury wschodnie, gdzie są najbardziej obecne, ale również na zachodnie społeczeństwa. Buddyzm jest zrozumiany i praktykowany na wiele różnych sposobów, co odzwierciedla różnorodność szkół i tradycji, które się w nim wykształciły.
Początki Buddyzmu
Buddyzm rozpoczął swoją historię na subkontynencie indyjskim około V wieku p.n.e., choć dokładne daty są niepewne. Według tradycji, Siddhartha Gautama, znany też jako Budda, był księciem z małego królestwa Shakya w dzisiejszym Nepalu. Zaniepokojony cierpieniem ludzkim, Siddhartha porzucił swoje królewskie życie w poszukiwaniu odpowiedzi.
Jego długotrwałe poszukiwanie prawdy, zwane „świętą drogą”, zakończyło się pod drzewem Bodhi, gdzie doświadczył głębokiego oświecenia, lub „bodhi”. Stąd też pochodzi jego tytuł – Budda, co oznacza „ten, który osiągnął bodhi”. Od tego czasu jego nauki, znane jako Dharma, stały się fundamentem buddyzmu.
Nauki Buddyzmu: Cztery Szlachetne Prawdy i Ośmioraka Ścieżka
Budda nauczał, że życie jest nasycone cierpieniem (dukkha), ale jest sposób, by je pokonać. Zdefiniował to w Czterech Szlachetnych Prawdach: prawdzie cierpienia, prawdzie powstania cierpienia, prawdzie zaprzestania cierpienia i prawdzie drogi prowadzącej do zaprzestania cierpienia.
Ośmioraka Ścieżka Buddhy to praktyczne wytyczne, które pomagają zrozumieć i zrealizować Cztery Szlachetne Prawdy. Składa się ona z właściwego zrozumienia, właściwego myślenia, właściwego mówienia, właściwego działania, właściwego życia, właściwego wysiłku, właściwej koncentracji i właściwej świadomości.
Główne Szkolnictwo: Theravada i Mahayana
Buddyzm podzielony jest na kilka szkół i tradycji, ale dwie z nich są szczególnie ważne: Theravada i Mahayana.
Theravada, zwana też „nauką Starszych”, jest najstarszą żyjącą tradycją buddyzmu i jest dominująca na Sri Lance, w Mjanmie, Laosie, Kambodży i Tajlandii. Często uważana za bardziej konserwatywną formę buddyzmu, Theravada skupia się na medytacji i mądrości, z Buddą jako wzorem do naśladowania.
Mahayana, czyli „Wielki Wóz”, rozwinęła się kilka wieków później i jest najbardziej popularna w Chinach, Japonii, Korei i Wietnamie. Mahayana zwraca większą uwagę na współczucie i bodhisattwę – istotę, która odroczyła własne oświecenie, aby pomóc innym na ścieżce do oświecenia.
Vajrayana i Zen
Vajrayana, zwana także buddyzmem tybetańskim, jest formą Mahayany, która włącza w swoje nauki wiele technik medytacyjnych i rytuałów znanych z tantr. Vajrayana jest dominująca w Tybecie, Bhutanie i Mongolii, a jej najbardziej rozpoznawalną postacią jest Dalajlama.
Zen jest inną ważną szkołą Mahayany, która szczególnie skupia się na medytacji (zazeni). Zen rozwinął się w Chinach jako szkoła chan i rozprzestrzenił się do Korei, Wietnamu i Japonii, gdzie zyskał szczególną popularność.
Wpływ Buddyzmu na Kulturę i Społeczeństwo
Buddyzm miał głęboki wpływ na rozwój kultur wschodnich, wpływając na sztukę, literaturę, architekturę, etykę i systemy polityczne. Stupy, pagody i mandale są niektórymi z najbardziej rozpoznawalnych form sztuki buddyjskiej. Wielkie buddystowskie filozofie i literatura, jak „Lotus Sutra” czy „Jataka Tales”, znacznie wzbogaciły literaturę wschodnią.
Na Zachodzie buddyzm stał się bardziej rozpoznawalny w XIX i XX wieku dzięki naukowym badaniom, podróżom i globalizacji. Medytacja, mindfullness i koncepty jak karma czy reinkarnacja stały się znane i często są praktykowane poza stricte buddyjskim kontekstem.
Podsumowanie
Buddyzm, z jego skomplikowaną historią, różnorodnymi szkołami i praktykami oraz głębokim wpływem na różne kultury, nadal jest żywą i wpływową tradycją. Jego nauki o współczuciu, nieprzywiązaniu i dążeniu do oświecenia przyciągają ludzi z różnych części świata i różnych ścieżek życia.
